“`html

Tıp Eğitiminde Kadavra Kullanımının Önemi ve Meydana Gelen Zorluklar

Tıp eğitiminin temel unsurlarından biri anatomi dersleridir ve bu derslerde kadavra kullanımı kritik bir rol oynar. Gelecek nesil doktorların pratik yeteneklerini geliştirmeleri ve uygulamalı deneyim kazanmaları adına kadavra ile yapılan çalışmalar büyük bir önem taşımaktadır. Ancak Türkiye’deki tıp fakülteleri, kadavra temininde ciddi sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. Özellikle teknoloji ile üretilen maketler ve dijital kadavralar, gerçek bedenin yerini tam anlamıyla dolduramamaktadır. Beden bağışlarının azalması, bazı üniversitelerin yurt dışından kadavra almak zorunda kalmasına neden oluyor. Örneğin, Trakya Üniversitesi’nde görevli Prof. Dr. Ali Yılmaz, asistanlık döneminde kullandığı bir kadavranın bugüne kadar süregeldiğini ifade etmektedir. Peki, üniversitelerde anatomi dersleri nasıl uygulanıyor? Bu sorunun yanıtını öğrenmek için Marmara Üniversitesi’ndeki bir anatomi dersi deneyimimizi gözlemledik.

Fotoğraf: Levent Kulu

Beden bağışlarının yetersizliği yüzünden birçok tıp öğrencisi mezun olmadan önce kadavra görme fırsatını elde edemiyor. Tıp fakültelerinin sayısındaki artış, kadavra ihtiyacını daha da derinleştiriyor. Nitelikli doktorların yetişmesi için kadavra, eğitimde vazgeçilmez bir unsur olarak kabul edilmektedir. Uzmanlar, toplumun beden bağışına karşı daha duyarlı hale gelmesinin önemini vurguluyor.

26 Yıldır Kullanılan Bir Kadavra
Prof. Dr. Ali Yılmaz – Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve Başhekim Yardımcısı:

Kaliteli bir tıp eğitiminin sağlanması açısından kadavra kullanımı son derece kritiktir. Anadolu’daki üniversiteler, sınırlı kadavra ile eğitim vermek zorunda kalırken, çoğu zaman bunlar yurt dışından getiriliyor. Şu anda fakültemizde bağışlanan kadavra yok; elde ettiğimiz kadavraların çoğu yurtdışından temin edilmiştir. Eğitimde her 15-20 öğrenciye bir kadavra düşmesi ideal olsa da bu hedefi gerçekleştirmek oldukça zordur. Ortalama 8-10 yıl boyunca kullanılan kadavralarımız var. Benim için 1998 yılında asistanlık dönemimde kullanılan bir kadavranın, 26 yıl sonra bile eğitimlerde kullanıldığını görmek çok ilginç. Her ne kadar en iyi koşullarda saklansa da kadavranın kullanımı 10 yılı geçmemelidir. Gerçek bedenin yerini tam olarak almasa da silikon bazlı maketler üreterek eğitim süreçlerine katkı sağlamaya çalışıyoruz.

Kadavra Olmadan Anatomi Dersi Olmaz
Prof. Dr. Halis Dokgöz – Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Öğretim Üyesi:

Öğrenciler, diseksiyon adı verilen kesim yöntemiyle doku analizi yapma uygulamalarını kadavralar üzerinde yürütmektedir. Mezuniyetimden bu yana 30 yıl geçti, ama kadavralar üzerindeki deneyimlerimi ve o derste öğrettiklerimi asla unutmadım. Anatomik diseksiyon gerçekleştiremeyen bir öğrencinin o dersi başarması beklenemez. Eğer kadavra yoksa, anatomi dersi de mümkün olmaz. Bu noktada, yalnızca beden bağışlarının artırılması değil, aynı zamanda kimsesiz cenazelerin değerlendirilmesi için yasal düzenlemelerin yapılması da gereklidir. Bu uygulama pek çok diğer ülkede faaliyet göstermektedir.

Hürriyet Anatomiyi Öğreniyor

Marmara Üniversitesi, 30 kadavrası ile diğer üniversitelere göre daha avantajlı bir konumda. Derse katıldığımızda öğrenciler önce makette ‘karaciğer’ üzerinde çalıştılar ve konuyu öğretmenlerinden dinlediler. Ardından, gruplar halinde labratuvara geçerek ‘mahremiyet’ nedeniyle fotoğraf çekilmeyen bir ortamda gerçek kadavra incelemesi yaptılar. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ümit Şehirli, kadavra kullanımı eğitimdeki önemini ve alternatif yöntemlerini şu şekilde açıklıyor:

30 Kadavramız Mevcut

“Maketler ve dijital programlar oldukça gelişmiştir, ancak en etkili öğrenim yolu kadavra kullanımı ile sağlanmaktadır. İnsan bedeni, farklılıklar içeren eşsiz bir yapıdır. Cerrahi uygulamaların gerçek bedenler üzerinde yapılması oldukça faydalıdır. Şu anda fakültemizde yeterli sayıda kadavra bulunmaktadır. Her yıl bir kadavra açabiliyoruz ve her dönemde 200 öğrencimiz için 30 kadavra kullanmaktayız. Bu kadavraların tamamı bağış yoluyla elde edilmiştir ve sayının artması eğitim için elbette daha faydalı olacaktır.

Dijital Kadavra Gerçek Bedenin Yerini Alabilir mi?
Sanal kadavralar henüz mükemmel bir düzeyde değil, ancak ‘yetersiz’ gibi bir ifade kullanmak yanıltıcıdır. Dijital ve gerçek kadavralar birbirini destekleyen iki farklı unsur olarak görülmelidir. Dijital programlar, insan bedeninin kesitleri üzerinde geliştirilmiştir. Gelecekte büyük bir potansiyele sahip olabilirler, ancak daha kat edilmesi gereken çok yol var. Dolayısıyla kadavralar, tıp eğitiminde hem lisans hem uzmanlık dönemlerinde yeni cerrahi yöntemlerin öğretilmesinde hala vazgeçilmez bir unsurdur.

Yurt Dışından Kadavra Temin Maliyetleri
Yurt dışından kadavra temin etmenin maliyetinin yaklaşık 15 bin dolar civarında olduğunu belirtmek gerekir. En çok temin edilen ülkelerden biri Amerika Birleşik Devletleri’dir. Ancak burada ‘ithalat’ teriminden ziyade ‘kadavra temini’ ifadesinin kullanılması daha doğrudur; çünkü insan bedeni mali bir ürün olarak değerlendirilemez. Yurt dışında, ölüm sonrası beden bağışını teşvik eden vakıflar mevcuttur. Bağış sürecinde, ‘bedeni başka bir ülkeye gönderelim mi?’ gibi bir soru yöneltilmektedir. Bu izin doğrultusunda kadavralar, ilgili ülkelere gönderilmektedir. Ödenen bedel, özel nakliye, bakım ve laboratuvar harcamaları için kullanılmaktadır; yani insan bedenine biçilen bir değer değildir. Bu, son derece hassas bir konudur.

Kadavra Sayısı Öğrencilerin Tercih Sebebi Oluyor

Sude Naz Öztürk (Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi 3. sınıf): “Maketler bedenin gerçek yapısını tamamen temsil etmiyor. Daha fazla kadavra olursa, çeşitli varyasyonları görebiliriz. Son anatomi dersim sırasında kadavra üzerinde karaciğer çalışması yaptık. Bu yöntemle öğrendiklerimi sadece makette anlamam mümkün değil. Hiç kadavra görmemiş bir öğrenci, formları oldukça yüzeysel bir şekilde algılıyor ve aradaki fark büyük.”

Gülizar Öncül (Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi 3. sınıf): “Kadavra olmayan bir üniversiteyi tercih etmemiştim, bu yüzden Marmara’yı seçtim. Kadavra görmeden mezun olan birinin eğitimi eksik kalacaktır. Her kadavra, farklı bir öğretici model olarak değerlendirilebilir.”

Beden Bağışçısı Olmak İçin Ne Yapmalısınız?
Beden bağışçısı olmak isteyenlerin, öncelikle ilgili bir üniversitenin Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı’na başvurması gerekmektedir. Yasa gereği, bağış yapmak için istek beyanını iki tanık huzurunda imzalayıp bir hekim tarafından onaylatmalısınız. Bu süreç sonunda bağışçıya ilgili birim tarafından bağış belgesi veya bağış kartı verilecektir. Bağış iptali de mümkündür. Vasiyeti yerine getirilen bedenler, 3-5 yıl içerisinde bağış sahibinin isteği doğrultusunda defnedilmektedir. Türkiye’de, kimsesiz bedenlerin kadavra olarak kullanılmasına yönelik ise henüz bir yasal düzenleme bulunmamaktadır.

“`